Lumbardska psefizma czyli Grecy w Lumbardzie.

Lumbarda , położona kilka kilometrów od Korčuli. Słynie z piaszczystych plaż , doskonałego wina Grk a w  niektórych kręgach z pewnego kamienia.
Niewielki pagórek na północ od miasta od wielu lat rozbudza umysły archeologów. To tu odnaleziono jeden za najważniejszych i najstarszych dokumentów, który potwierdza bytność Greków i ich kultury na wyspie.
Historia niezwykłego kamienia zaczyna się w miejscu Koludrt , zwanym również przez miejscowych Gradina ( nie mylić z osadą po drugiej stronie wyspy)

Miejsce w którym odnaleziono psefizmę. 

Božo Kršinić , w czasie prac w miejscu gdzie dawniej była średniowieczna świątynia i klasztor odnajduje kilka kawałków , kamiennej płyty, pokrytych najprawdopodobniej greckim pismem. Był rok 1877.
Tak zaczyna się historia badań archeologicznych trwających od ponad 140 lat.
W latach sześćdziesiątych XX w , prawnuk Božo , odnalazł kolejne 4 kawałki.
Każdy odnaleziony fragment pozwala układać te niezwykłe puzzle w logiczną całość , która wiele mówi o początkach greckiej kolonizacji w tym regionie.
Greków do emigracji zmusiła sytuacja ekonomiczna na ich własnych ziemiach ( nie będziemy się tym tematem zajmować, zachęcam jednak do poczytania ).
Na terenie dzisiejszej Chorwacji pojawili się w IV - III w przed Chrystusem. Zakłada się, że najstarsza kolonia powstała na Visie (Issa) , którą zasiedlili Grecy z okolic Syrakuz, był to rok 386 p.n.e.
Kolejna kolonio powstała na wyspie Hvar (Pharos) około roku 384.
Później Grecy zakładali kolonie na lądzie , Split (Salona) , Trogir i dalej.
Uważa się, że kolonia grecka w Lumbardzie powstała jeszcze wcześniej niż ta na Visie. Jej członkowie pochodzili najprawdopodobniej z Korfu (Korkira).
Grecy na Korčuli mieli dwa ośrodki , jeden we wspomnianej już Lumbardzie , drugi w okolicy Vela luki.
Dowodem na istnienie koloni jest właśnie Lumbardska psefizma/ Lumbarajska psefizma, świadczy ona jednak o tym, że dotarli tu osadnicy z Visu , nie stanowi jednak dowodu na istnienie wcześniejszej kolonii. Wciąż jeszcze nie określono do końca okresu z którego pochodzi. Jednym z pierwszych badaczy niezwykłego kamienia był Brunšmid, który na podstawie analizy paleograficznej datował jej powstanie na wiek IV przed Chrystusem.
W 1965 roku Duje Randić - Miocević wysnuł tezę, że kamień jest przynajmniej o wiek młodszy niż zakładano. Sugerował się, tym , że kolonizacja tego regionu miała miejsce w III w p.n.e.

Sporo w kwestii wieku i tłumaczenia tekstu może wnieść odkryty w maju 2018 roku fragment. Ten kawałek o wymiarach 30 x 15 cm , stanowi najważniejszy jak dotąd fragment tej archeologicznej układanki. Przez naukowców zajmujących się badaniem nazywany jest kluczem. Jest to prawy górny róg. Odnaleziono go zupełnie przypadkiem w czasie prac archeologicznych przy drugim niezwykłym zabytkiem, cysterny z okresu hellenistycznego.

Pierwszego tłumaczenia tekstu na podstawie odnalezionych kawałków , podjął się Josip Brunšmid w 1898 roku. Tekst był pełen niedomówień , własnych interpretacji. To co odczytano z kamienia , uzupełniano na podstawie innych znanych greckich dokumentów z późniejszych okresów. Każdy kolejny kamień zmieniał pierwotne tłumaczenie i uzupełniał te miejsca , w których tekstu jedynie się domyślano.
Z odnalezionych do tej pory części , wiadomo, że dokument wyryto w miejscowym wapieniu o czerwono - brązowej barwie. Tablica wysoka jest na 1,08 m , grubości 0,13 m. Szerokość tekstu to 0,69 m. 

Neka je sa srećom. Za hijeromnamona Praksidama 

[Mahaneja mjeseca utvrđen je ugovor 

o osnivanju naseobine između]isejaca te Pila 

i njegova sina Daza. Ovo [su osnivači 

naseobine ugovorili] i narod odlučio: da oni 

koji su prvi [zauzeli zemlju] i obzidali grad dobiju 

posebno zemljište za gradnju kuće 

unutar utvrđenoga grada, posebno s dijelom, 

a od zemlje koja je [izvan grada] da isti dobiju

 odvojeno prvi ždrijeb odvojeno zemlje od tri pletra,

 a od ostale dijelove; da se zapiše [kakav je ždrijeb i kakav dio] 

svaki dobio; u trajnom posjedu neka bude njima i 

[njihovim potomcima] jedan pletar i pol po svakom

e; kasniji doseljenici neka dobiju 

od [neraspodijeljene zemlje u polju] četiri i pol pletra; 

da se [vlasti zakunu da neće nikad] 

ni grad ni zemlju ponovo dijeliti; 

ako netko od vladajućih nešto predloži ili se pak netko složi ili se 

pak netko složi protiv ove [psefizme], taj neka 

potpadne pod atimiju, a imetak njegov nek postane narodnim 

vlasništvom; nekažnjen nek ostane [onaj koji ga ubije]……… 

Ovi su dobili zemlju i obzidali grad: 

………… ………… ………… 

Dimani Hili Pamfili

Lumbardska psefizma to najstarszy i najważniejszy dokument grecki na terenie Chorwacji. Nie jest to dokument o osadnictwie a akt prawny , który reguluje wzajemne stosunki pomiędzy miejscowymi a ludnością napływową.
Słowo psefizma pochodzi z greki i oznacza decyzję , na ogół jakiegoś zgromadzenia, które staje się prawem .
Dokument ma wyraźny podział na dwie części.
Pierwsza to wniosek a raczej decyzja Zgromadzenia o kolonizacji i podziale ziem. Część druga zawiera listę członków koloni z podziałem na plemiona (Dimanimów, Hilimów i Pamfilimów). Na liście wymieniono 158 osób czy raczej tyle udało się odczytać.
Na początku znajduje się powitanie oraz najprawdopodobniej data zawarcia porozumienia. z tego co zrozumiałam , to metoda określenia czasu , wg zasady stosowanej przez osadników pochodzących z Visu.
Porozumienie zawarto pomiędzy Issajakami (czyli pochodzącymi z Visu) a przedstawicielami Ilirów (najprawdopodobniej arystokracji czy właścicieli ziemskich) znanych jako Pila i Daza. Brak bliższych informacji na temat kim byli owi Ilirowie , zakłada się, byli to ojciec i syn.
Dokument dowodzi, że porozumienie zawarto zawarto za zgodą obu stron i w demokratyczny sposób.
Zapis określa , komu i w jakiej ilości należy się ziemia pod uprawę, zawiera również wytyczne dotyczące dziedziczenia.
Psefizma jest niezwykle ważna nie tylko dla archeologów czy historyków. Dla geodetów to pierwszy dokument mówiący o podziale ziem wg siatki, dla prawników pierwszy taki dokument stanowiący o prawie własności.

Gdzie zobaczyć to niezwykłe znalezisko?
Oryginał znajduje się w Zagrzebiu, gdzie wciąż jest badany. Kopię znaleźć możecie w Muzeum Miasta Korčuli.

Stanowisko archeologiczne wciąż jest czynne , działają tam obecnie dwie ekipy badaczy. Jedna zajmuje się badaniami nad średniowiecznym klasztorem , druga przeszukuje teren aby odnaleźć kolejne części greckiej układanki.
Wokół odkrytej tam cysterny wciąż odnajdywane są przedmioty z ceramiki i kamienia.
Już niedługo ułożona ponownie psefizma , zostanie zaprezentowana w Atenach.

Jeśli tekst wydał wam się interesujący , to proszę o udostępnianie .

Informacje zaczerpnęłam z pracy 
"Lumbardska psefizma najstariji dokument o podjeli zemlje u Hrvatskoj iz početka 4. ili 3. stoljeća pr. Kr " autorstwa Miljenko Solarić i Nikola Solarić. Geodetski fakultet Sveučilišta u Zagrebu, Zagreb